Quai bị, một căn bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Paramyxovirus gây ra, không chỉ phổ biến ở trẻ nhỏ mà còn có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai ở mọi lứa tuổi. Dù thường được xem là lành tính, nhưng sự thật là quai bị vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Một trong những mối lo ngại hàng đầu của nhiều người khi nhắc đến căn bệnh này chính là khả năng lây lan của nó. Vậy, Quai Bị Có Lây Không và làm thế nào để bảo vệ bản thân cùng những người xung quanh khỏi sự tấn công của virus? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về mức độ nguy hiểm, cơ chế lây truyền và các biện pháp phòng ngừa hiệu quả.
Bệnh Quai Bị Nguy Hiểm Đến Mức Nào? Những Biến Chứng Cần Lưu Tâm
Quai bị thường xuất hiện nhiều nhất ở trẻ em từ 2 đến 12 tuổi, với tỷ lệ mắc bệnh ở nam giới cao hơn nữ giới. Dấu hiệu điển hình của bệnh là tình trạng sưng đau một hoặc cả hai bên góc hàm, đi kèm với cảm giác khó chịu khi há miệng hoặc nuốt. Mặc dù tỷ lệ tử vong do quai bị rất thấp, nhưng bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm, đặc biệt nếu việc điều trị bị trì hoãn hoặc không đúng cách.
Trẻ em bị sưng tuyến mang tai do quai bị, biểu hiện thường gặp của bệnh truyền nhiễm này
Các biến chứng tiềm tàng của quai bị bao gồm:
- Viêm tinh hoàn và mào tinh hoàn: Đây là biến chứng thường gặp ở nam giới mắc quai bị sau tuổi dậy thì. Khoảng một nửa số trường hợp này có thể bị teo tinh hoàn, ảnh hưởng đến chất lượng và số lượng tinh trùng, làm tăng nguy cơ vô sinh.
- Viêm buồng trứng: Nữ giới mắc bệnh quai bị sau tuổi dậy thì cũng có thể gặp biến chứng viêm buồng trứng, làm tăng nguy cơ vô sinh tương tự như nam giới.
- Viêm tụy cấp: Một số ít bệnh nhân có thể phát triển biến chứng viêm tụy cấp, gây đau bụng dữ dội, buồn nôn và có thể dẫn đến tụt huyết áp.
- Tổn thương thần kinh: Nếu không được điều trị kịp thời, quai bị có thể gây ra các biến chứng thần kinh như viêm màng não, điếc, giảm thị lực hoặc viêm đa rễ thần kinh.
- Nguy cơ cho phụ nữ mang thai: Phụ nữ mang thai mắc quai bị trong ba tháng đầu thai kỳ có thể đối mặt với nguy cơ sảy thai hoặc sinh con dị dạng. Nếu mắc bệnh trong ba tháng cuối, nguy cơ sinh non hoặc thai lưu sẽ tăng cao.
Biến chứng quai bị gây viêm tinh hoàn ở nam giới trưởng thành có thể dẫn đến vô sinh
Giải Mã: Quai Bị Lây Qua Đường Nào Và Cơ Chế Lây Nhiễm
Quai bị là một bệnh truyền nhiễm, do đó khả năng lây lan của nó là rất cao. Bệnh có thể bùng phát thành dịch trong cộng đồng nếu chúng ta không nắm rõ các con đường lây nhiễm và cách phòng ngừa hiệu quả.
Vậy, quai bị lây qua đường nào là chủ yếu? Câu trả lời chính là qua đường hô hấp. Cụ thể, virus Paramyxovirus có trong nước bọt và dịch tiết mũi họng của người bệnh, sau đó lây lan sang người khỏe mạnh thông qua các cách sau:
- Giọt bắn trực tiếp: Khi người bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện hoặc khạc nhổ, các giọt bắn chứa virus sẽ phát tán vào không khí và người lành hít phải trực tiếp. Các hạt nước bọt này có thể phát tán mạnh trong phạm vi 1.5 mét và xa hơn khi có gió.
- Tiếp xúc gián tiếp:
- Sử dụng chung đồ vật: Virus có thể bám trên các bề mặt đồ vật mà người bệnh chạm vào sau khi đưa tay lên mũi hoặc miệng. Người lành vô tình chạm vào những đồ vật này rồi đưa tay lên mặt (mắt, mũi, miệng) cũng có nguy cơ nhiễm bệnh.
- Ăn uống chung: Việc dùng chung bát đũa, cốc chén hoặc thức ăn, đồ uống với người mắc quai bị cũng là con đường lây nhiễm virus.
- Hôn nhau: Đây là hình thức tiếp xúc trực tiếp qua đường miệng, tạo điều kiện thuận lợi cho virus lây truyền.
Sự phát tán virus quai bị qua đường hô hấp khi ho, hắt hơi
Thời điểm dễ lây bệnh nhất thường rơi vào các tháng thu đông, khi thời tiết lạnh và khô hanh tạo điều kiện cho virus phát tán mạnh hơn. Virus Paramyxovirus có thể tồn tại trong cơ thể người bệnh từ khoảng 3 đến 5 ngày trước khi phát bệnh và kéo dài đến 1 tuần sau khi các triệu chứng khởi phát. Đáng lưu ý, nước tiểu của bệnh nhân cũng có chứa virus trong khoảng 2 tuần. Do đó, cần hạn chế tiếp xúc gần với người bệnh trong giai đoạn này để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm.
Thực tế, có những trường hợp nhiễm virus quai bị nhưng không biểu hiện triệu chứng rõ ràng. Những người này vẫn có khả năng lây truyền bệnh cho người khác mà bản thân họ không hề hay biết, khiến việc kiểm soát lây nhiễm trở nên khó khăn hơn.
Bí Quyết Phòng Ngừa Bệnh Quai Bị Hiệu Quả Cho Cá Nhân Và Cộng Đồng
Để chủ động phòng tránh bệnh quai bị và hạn chế sự lây lan trong cộng đồng, bạn cần chú ý thực hiện các biện pháp sau:
- Giữ gìn vệ sinh cá nhân và môi trường: Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, đặc biệt là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Đảm bảo nhà ở và môi trường học tập, làm việc luôn sạch sẽ, thoáng mát.
- Sử dụng khẩu trang: Nhắc nhở trẻ em và bản thân đeo khẩu trang khi đến nơi đông người hoặc khi tiếp xúc gần với người có dấu hiệu bệnh để tránh lây nhiễm qua đường hô hấp.
- Chế độ dinh dưỡng khoa học: Bổ sung đầy đủ vitamin và khoáng chất qua chế độ ăn uống lành mạnh để tăng cường hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại virus tốt hơn.
- Thăm khám sớm khi có dấu hiệu: Ngay khi phát hiện các triệu chứng nghi ngờ mắc quai bị, cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh biến chứng và giảm nguy cơ lây lan.
- Cách ly người bệnh: Người mắc quai bị nên nghỉ ngơi tại nhà và tốt nhất là cách ly với mọi người trong khoảng 10 ngày kể từ khi xuất hiện triệu chứng. Nếu bắt buộc phải tiếp xúc, cần đeo khẩu trang và giữ khoảng cách an toàn.
- Tiêm vắc-xin phòng bệnh: Đây là biện pháp phòng ngừa quai bị hiệu quả nhất hiện nay. Trẻ em từ 12 tháng tuổi đã có thể tiêm phòng để tạo miễn dịch kéo dài, thậm chí là suốt đời. Ngay cả những người đã từng tiếp xúc với người bệnh cũng có thể được khuyến nghị tiêm vắc xin khẩn cấp để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh hoặc làm giảm mức độ nặng của bệnh.
Tiêm vắc-xin phòng quai bị là biện pháp hiệu quả nhất để ngăn chặn sự lây lan của bệnh
Việc hiểu rõ quai bị có lây không, lây qua đường nào và cách phòng tránh sẽ giúp mỗi chúng ta chủ động bảo vệ sức khỏe bản thân, gia đình và cộng đồng. Tiêm phòng vắc-xin đầy đủ và duy trì các thói quen vệ sinh lành mạnh là chìa khóa để đẩy lùi nguy cơ mắc bệnh quai bị.
Tài liệu tham khảo:
- Tất tần tật mọi thông tin cần nhớ về bệnh quai bị – Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC.
- Vô sinh nữ: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị – Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC.
- Tiêm vắc xin có cần thiết không và có những mũi tiêm nào? – Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC.